Yüz yüze iletişim, günlük faaliyetlerin çoğunu kolaylaştırmaya yardımcı olur. Tek taraflı işitme kaybı yüz yüze iletişimi olumsuz anlamda etkileyebilir.
Tek taraflı işitme kaybı ve asimetrik işitme kaybı çeşitli nedenlerle ortaya çıkabilir. Araştırmalara göre 100.000 kişiden 12 ila 27’si ani veya nedeni bilinmeden tek taraflı çok ileri sensörinöral işitme kaybından etkilenmektedir.
Tek taraflı işitme kaybı iki kulağımızdan bir tanesinin normal işitmeye sahip olduğu bir durumu tanımlarken asimetrik işitme kaybı ise diğer kulağın normal olmadığı ancak yine de amplifikasyonundan fayda sağlayacak derecede bir kayba sahip olmasıdır.
Kulaklara gelen ses bilgisi her iki kulak yerine tek kulaktan işlendiğinde, tüm dinleme ortamlarında ve özellikle arka plan gürültüsünün olduğu ortamlardaki konuşma algısında önemli bozulmaya neden olur. Başın gölge etkisinin(Şekil 1) ortadan kalkmasıyla hasta sesi ‘iyi’ kulağa daha çok yönlendirmek için zor dinleme koşullarında baş pozisyonunu sürekli olarak değiştirmeye yönelir. Çift taraflı (bilateral) işitmenin önemini başlıklı yazımıza da göz atabilirsiniz.
Ses kaynağının pozisyonuna bağlı olarak zaman ve şiddet farkının oluşması, bize ses kaynağının yönünü doğru şekilde bulmamızı sağlar ve sese dikkat verme konusunda beceri kazandırır. Özellikle gürültülü ortamlarda; sesin takibi ve konuşmaya odaklanma bu becerinin gelişmesiyle doğru orantılıdır.
Kaynak
Görselde de dikkat edeceğiniz üzere alçak frekanslarda, sesin dalga boyundan kaynaklı olarak; gölge etkisi daha az iken yüksek frekanslarda daha fazla olmaktadır. Bu durum, özellikle konuşma uyaranının algılanması ve ayırt edilmesinde büyük öneme sahiptir.
Tek Taraflı veya Asimetrik İşitme Kaybının Sık Karşılaşılan Nedenleri
Bu tip işitme kayıpları doğuştan ya da çevresel faktörlerden kaynaklanacağı gibi idiyopatik yani kesin bir nedeni bulunmadan da ortaya çıkabilir.
En sık karşılaşılan nedenlere bakacak olursak; travma (işitme siniri, kulak, kafa), tek taraflı yüksek sese maruz kalma (Patlama vb.), genetik işitme kayıpları , dış ve iç kulak anomalileri, viral enfeksiyonlar (Rubella, Kabakulak, EBV, Influenza…), ani işitme kaybı, ototoksik ilaç kullanımı vb. sebeplerdir.
Tek Taraflı veya Asimetrik İşitme Kaybının Etkileri
Tek taralı işitme kayıpları, hem uzmanlar hem de hastalar için kimi zaman zorlayıcı bir durumdur. Yetişkin bireylerde ve çocuklarda duruma özel farklı problemler ortaya çıkmaktadır. Arka plan gürültüsünde uyaran azlığına bağlı olarak konuşma, dinleme, anlamlandırma, okuma eylemleri kısıtlanmaktadır. Özellikle çocuklarda; dil-konuşma gelişimi,okul başarısı vb. durumlar etkilenirken yetişkinlerde; günlük hayata uyum sağlama, iş ve sosyal hayatta oluşan problemler, ses kaynağına bağlı uzaklıkta dinleme güçlüğü, üzüntü gibi duygular öne çıkabilir.
Araştırmalara göre özellikle konuşmayı ayırt etmede; sinyal gürültü oranında 5 dB’lik artışın, ayırt etme skorunu %15 civarında artırdığı belirlenmiştir.
Genel tablodaki zorluklara bakacak olursak; lokalizasyon problemi, gürültüde konuşmayı ayırt etmede güçlük, mesafe artışına bağlı sesin şiddetinin azalmasından kaynaklı problemler, dil gelişim geriliği , psiko-sosyal izolasyon…
Özellikle çocukluk döneminde tek taraflı işitme kaybında genellikle, normal dil gelişimine sahip oldukları görülse de kimi kaynaklarda yaşıtlarına oranla dil becerilerinin daha geri olduğu, dil gelişiminin geciktiği ifade edilmektedir. Buna bağlı olarakta okul yaşına geldiklerinde, akademik becerilerin etkilenmesi olası bir durumdur.
Rehabilitasyon Yöntemleri
CROS- BİCROS Cihaz Uygulamaları
BAHA
CI Amplifikasyon Metotları
Kontralateral sinyal yönlendirmesi sağlayan işitme cihazları (CROS), kemiğe implante edilebilir işitme cihazları ve koklear implantlar günümüzde tek taraflı işitme kaybı/ asimetrik işitme kaybı için kullanılan birincil rehabilitasyon aracı seçenekleridir. Bu yazmızda Cros ve Bicros cihazların çalışmasından bahsedeceğiz.
CROS
Total veya çok ileri derece işitme kayıplı kulak yönünden gelecek seslerin de iyi işitilmesi için (Mikrofon kötü kulakta) kötü kulaktan alınan sinyalin iyi kulağa taşınma işlemidir. İki kulağa yerleştirilen cihazların birleştirilmesiyle, ses sinyalleri kablolar veya wireless bağlantıları aracılığıyla bir kulaktan diğerine gönderilir. Bu Contralateral Routing of Signals (CROS) olarak adlandırılrır.
CROS amplifikasyon başın gölge etkisini engeller, gürültüde işitme kayıplı kulak tarafından gelen konuşmanın, daha iyi ayırt edilmesini sağlar. Günümüzde, kablosuz sistemlerin gelişmesi ile çok daha ergonomik dizayna sahip ve estetik CROS cihaz uygulamaları yapılabilmektedir.
BİCROS
Hastanın bir kulağında cihazdan yararlanamayacak kadar ileri ve çok ileri derecede işitme kaybı diğer kulağında ise işitme cihazından yararlanabilecek düzeyde işitme kaybı bulunuyorsa, hasta gelen sesin başın hangi tarafından geldiğini anlayamıyorsa Bicros cihazlar önerilebilir (Bilateral Contralateral routing of Signal).
Bicros cihazlarda hem çok ileri derecede kaybı bulunan kulağa hem de cihazlandırma gereksinmesi olan karşı kulağa mikrofon yerleştirilir. İki taraftan alınan sinyaller amplifiye edilerek daha az işitme kaybı bulunan kulağa yönlendirilir. Buna bağlı olarak başın gölge etkisi hem cros hem de bicros cihazlarda engellenmiş olur.
Bazı işitme kayıpları için cross-bicros cihaz kullanımı etkinken bazı durumlarda BAHA ve koklear implantta diğer tedavi seçenekleridir. Çeşitli çalışmalarda ve makalelerde yapılan araştırma sonuçlarında amplifikasyon metodları arasında çeşitli görüşler ve tedavi seçenekleri belirtilmiştir. Potansiyel binaural işitmeyi sağlayan koklear implantın kullanımını destekelyen geniş bir literatür mevcuttur.
